6. Bardo cận tử - Cái chết bên trong hoàn tất

Trong phần trước, tất cả các đại đã tan vào Thức đại. Đến đây, Thức đại tan vào Pháp tính diệu minh thường trụ, có nghĩa là tâm thức cũng tan vào Pháp tính diệu minh thường trụ hay Đại Thủ Ấn.

Tiến trình này được chia làm bốn giai đoạn: xuất hiện, phát triển, thành tựu và Pháp tính Diệu minh Thường trụ.

Không chỉ tiến trình tan rã bên trong hay tiến trình chết nói chung, mà trọn vẹn đời sống của chúng ta và tất cả những Bardo nối tiếp nhau từ đời này sang đời khác trong vòng quay luân hồi vô tận, mỗi phút giây nhỏ nhiệm chúng ta trải qua đều bao gồm những bước chuyển tiếp như trên. Đó chính là cách thức khiến đời sống được vận hành không ngừng nghỉ.

Ví dụ như, khi tưởng tượng về một cái cây, đầu tiên bạn sẽ có ý niệm về nó, lúc này nó chưa có hình ảnh cụ thể, điều này tương ứng giai đoạn xuất hiện. Sau đó, bạn dần dần tạo lập ra một hình ảnh, đây là tương ứng giai đoạn phát triển. Đến khi hình ảnh cái cây của bạn trở nên rõ ràng, đây là tương ứng với giai đoạn thành tựu. Ngay khi đó, tiến trình chuyển sang giai đoạn xóa mờ dần hình ảnh cái cây, và cuối cùng nó trở nên tan biến hoàn toàn. Tại thời điểm ấy, không có hình ảnh cái cây, cũng không có hình ảnh của bất cứ thứ gì khác. Khoảng trống vô cùng ngắn ngủi này được gọi là Pháp tính diệu minh thường trụ, hay là Đại Thủ Ấn. Chúng ta thường không thể trụ trong giai đoạn này, mà lập tức phóng chiếu các hình ảnh tiếp theo trong tâm. Cứ như thế, tiến trình phóng chiếu của chúng ta liên tục suốt ngày đêm, không ngừng nghỉ suốt một đời và hàng vô lượng kiếp. Đó chính là cách chúng ta khiến cho bánh xe luân hồi không ngừng xoay chuyển.

Dưới đây là diễn giải cụ thể của tiến trình tan rã bên trong:

1. Giai đoạn xuất hiện

Lúc này, dòng khí phía trên hỗ trợ giọt tinh chất trắng (giọt tinh túy Bồ đề tâm sắc trắng hay giọt trắng nhận từ người cha khi sự sống được tạo ra) sẽ không còn hoạt động được nữa khiến giọt tinh chất trắng rơi từ luân xa đỉnh đầu qua kinh mạch trung ương xuống tới luân xa tim. Quá trình này không những thực sự mất rất nhiều năng lượng mà còn khiến hòa tan tâm thức, cụ thể làm tan rã tâm sân. Sân độc sẽ hòa tan vào bản chất tính không và không còn hoạt dụng.

Ở giai đoạn này, tâm thức sẽ sáng suốt và có thể cùng lúc trải nghiệm sự phản chiếu (dụng) ở nhiều mức độ. Ở một mức độ sâu hơn, được tạm gọi là dấu hiệu bên trong, tâm thức có trải nghiệm giống như có một làn khói thoảng, một màn ánh sáng mờ mờ. Ở một mức độ khác, được tạm gọi là dấu hiệu bên ngoài, tâm thức có trải nghiệm giống như bầu trời đêm lúc mặt trăng đang chiếu soi. Vì thế giai đoạn này còn được gọi là Nguyệt quang phổ chiếu. Đó là dấu hiệu tâm thức người chết đang trong tiến trình hòa tan vào Pháp tính.

2. Giai đoạn phát triển

Khi dòng khí bên dưới nâng đỡ giọt tinh chất đỏ (hay giọt tinh túy năng lượng của tính không, của trí tuệ (hay Bát Nhã) mà chúng ta nhận được từ người mẹ khi sự sống bắt đầu) không còn năng lực nên khiến cho luân xa rốn ngưng hoạt động, năng lượng để duy trì giọt đỏ không còn nên giọt đỏ sẽ đi lên luân xa tim. Vào lúc này, tham độc cũng tan rã, người sắp chết sẽ không còn tham muốn gì. Tuy nhiên, điều quan trọng nhất là chúng ta cần phải có trí tuệ và định lực để thấu hiểu toàn bộ tiến trình này và an trụ trong Pháp tính diệu minh thường trụ. Nhưng thường chúng ta không thể làm được điều đó, và các xúc tình phiền não sẽ quay trở lại, đưa chúng ta nhập vào vòng quay của sinh tử luân hồi.

Bên trong, người chết sẽ cảm nhận những đốm sáng màu đỏ giống như đom đóm. Bên ngoài, sự tan rã của tham độc khiến tâm thức trải nghiệm ánh sáng như mặt trời buổi bình minh lên, cho nên giai đoạn này còn được gọi là Quang minh nhật chiếu.

3. Giai đoạn thành tựu - cái chết thực sự

Khi giọt trắng đi xuống và giọt đỏ đi lên, chúng gặp nhau ở luân xa tim là trung tâm của cơ thể. Hai giọt va mạnh vào nhau và khi đó người chết cảm giác nghẹt thở như thể bị khoá chặt lại trong một chiếc hộp, như thể bị bao bọc bởi tuyền một màn đen. Đó không phải là đêm đen thông thường mà là cảm giác của người chết thấy như thể là màn đen. Đây chính là lúc vô minh hay si độc tan rã, không còn hoạt động. Toàn bộ mọi biểu hiện của tâm bao gồm những dạng thức vi tế nhất đều ngừng hoạt động. Đây là lý do tại sao giai đoạn này được gọi là “thành tựu”. Bạn sẽ cảm nhận về sự rỗng rang hay tính không, một cảm giác rất mạnh mẽ và vô cùng khác biệt, như thể bóng tối bao phủ hoàn toàn. Vào thời điểm giai đoạn thành tựu tan rã vào tính không, rất nhiều người, hầu hết mọi chúng sinh, sẽ ngất lịm đi.

Dấu hiệu bên trong, người chết sẽ cảm nhận ánh sáng mờ tỏ giống như ngọn đèn bơ. Bên ngoài, họ sẽ cảm thấy một màn đen bao trùm tựa như nhật thực. Cho nên giai đoạn này còn được gọi là Huyền quang tịch chiếu.

Đến đây, tiến trình chết chấm dứt hoàn toàn, bạn đã chết thực sự.

Chúng ta có thể tóm tắt toàn bộ tiến trình tan rã theo bảng sau:

Tiến trình tan rã và các dấu hiệu tương ứng