33. Có nên đốt vàng mã, đồ dùng cho người quá cố?

Có nhiều cổ tục trong tang lễ như đốt vàng mã, đốt đồ dùng của người quá cố, người thân phải khóc lóc vật vã…. đã có từ lâu đời, ăn sâu vào tâm thức của người dân Việt Nam. Nhiều người coi đó là một trong những nét văn hoá của người Việt. Nhưng cổ nhân cũng có câu “Dương siêu âm thái”, tức là người sống biết làm phúc, để người chết được siêu thoát. Đạo Phật chỉ tin rằng con cái thân thuộc của người chết nên làm các việc thiết thực và lợi ích như ăn chay, phóng sinh, bố thí, cúng Phật, trai tăng.... mới có thể hồi hướng công đức ấy và siêu độ cho hương linh.

Chúng tôi xin trích dẫn một số câu hỏi thường gặp liên quan đến vấn đề này được trích từ cuốn "Bardo - Hộ niệm người lâm chung", ấn phẩm do Drukpa Việt Nam biên dịch và phát hành năm 2014.

Hỏi: Đốt vàng mã thì người mất có nhận được không?

Thế gian có tục lệ đốt thật nhiều vàng mã, sắm trâu ngựa, xe hơi nhà lầu gửi cho người mất ở cõi âm. Việc làm này liệu có ích lợi gì chăng, khi hương linh chỉ tồn tại bằng tâm thức và phi hình tướng. Đến quần áo thật họ còn chẳng cần, huống chi quần áo giấy. Voi ngựa họ cũng chẳng cần, bởi tâm thức có thể di chuyển trong tích tắc để đến bất cứ nơi đâu. Ngay như chúng ta lúc này, thân đang ngồi đây, chỉ cần thoáng nghĩ đến Sài Gòn thì tâm đã ở ngay nơi đó. Vậy thì khi không còn bị trói buộc bởi xác thân, liệu họ có cần tới xe hơi, nhà lầu bằng giấy đốt? Như vậy việc đốt vàng mã cúng ông bà tổ tiên thật sự vô nghĩa, giả tạo và lãng phí, Đức Phật chưa bao giờ khuyến khích.

Hỏi: Đồ dùng của người quá cố sau khi chết có nên kiêng kị không?

Đáp: Thực ra người chết trong giai đoạn trung gian vẫn chấp trước, nên tốt nhất trong 100 ngày sau khi chết không nên phân phát hay định đoạt các vật dụng tài sản cá nhân của họ, nếu có vật dụng tốt nhất là dành cho việc phúc thiện, như bán chia tiền cho người nghèo, phóng sinh tu phúc, cúng đèn, hồi hướng cho người đã khuất. Quan trọng là động cơ vì lợi ích của người đã khuất thì sẽ không có chướng ngại gì, còn nếu vì mục đích cá nhân hay tư lợi đi ngược ý chí tâm nguyện của người đã khuất thì sẽ có nhiều chướng ngại quả báo không có lợi.

Đức Phật có nói rằng cho dù người chết đã chết 100 năm, dù thần thức đã đi đầu thai lên cõi Trời nhưng khi người thân đem công đức hồi hướng, dù ở cõi Trời người ta vẫn nhận được từ trường lành, như thế gọi là báo ân, chứ không phải ta xóa hết ngày chết không có ngày gì hết, vẫn phải kỷ niệm và nhân những ngày ấy chúng ta thành tâm tưởng nhớ đến ân đức sinh thành, dưỡng dục của cha mẹ. Chúng ta tu tập, tích lũy công đức, thiện hạnh để hồi hướng cho cha mẹ mình, bởi cho dù họ có đang bị đọa lạc cõi thấp hay sinh lên cõi Trời hoặc được làm người cũng có thể đón nhận trọn vẹn công đức đó. Những phúc thiện được tạo ra không chỉ lợi ích người chết mà còn lợi ích chính bản thân người sống.

Hỏi: Đi viếng đám tang có nên khóc lóc và cần lưu ý những gì?

Đáp: Trong kinh sách nhà Phật dạy rằng, khóc lóc là chuyện thường tình của thế gian, nhưng lại là không tốt cho thần thức. Nếu con cháu không hiểu đạo cứ khóc lóc ai bi sẽ khiến người chết gặp chướng ngại, bịn rịn quyến luyến với cõi tục và có thể đọa vào cảnh ba đường  ác. Điều quan trọng nhất cần lưu ý là chúng ta cần phải có lòng bi mẫn hướng đến người quá cố, cầu nguyện cho họ được giải thoát, đồng thời cũng phát triển Bồ đề tâm của bạn. Để lợi ích, bạn nên quán tưởng người quá cố tan thành ánh sáng tan vào luân xa tim của Đức Phật A Di Đà và được chuyển di về cõi Tịnh độ. Bạn hãy trì thầm chân ngôn và các lời chúc nguyện vãng sinh cho hương linh.

Đối với những người sức khỏe không tốt, khi đi viếng nên mang theo một chút long não hoặc thần xa, chu xa trong người để có thể đẩy những năng lượng tiêu cực. Những người bệnh nặng hoặc mang thai nên tránh những nơi có đám tang. Phật tử tu tập không nên mang theo các đồ pháp khí hành trì như linh chử, tràng bí mật đến những nơi này. Sau khi di chuyển người chết hoặc vừa đi đám tang về nhà, bạn cũng nên dùng các hương liệu đặc biệt như Gugul (hương trầm Châu Phi) và Bạch giới tử đốt lên để tịnh hóa bản thân và môi trường.

Hỏi: Cách sắp đặt ban thờ và không gian viếng như thế nào mới đúng Pháp?

Đáp: Thông thường chúng ta phải đặt ban thờ Phật phía trước quan tài để Phật tiếp dẫn hương linh người chết. Sau đó, đến ban thờ vong rồi mới đến quan tài. Điều quan trọng nữa là khi viếng, người viếng cần nhiễu quanh kim quan theo chiều kim đồng hồ để tạo ra năng lượng từ trường tích cực theo vận hành vũ trụ và người nhà cần đứng bên trái của kim quan để tạ khách.

Cách sắp đặt ban thờ vong cần có đèn và bảy bát nước trắng cúng dàng. Đèn cần được bật liên tục để cúng dàng ánh sáng trí tuệ, nếu không tiện dùng đèn dầu hay nến chúng ta có thể thắp đèn điện trên khu vực ban thờ. Xung quanh khu vực ban thờ nên trang trí các tràng phan chiến thắng, lọng báu và phướn.

Hỏi: Có hay không chuyện người thân mới mất hiện về báo mộng? Có cách nào để kiểm chứng điềm báo mộng thật hay giả?

Đáp: Có nhiều người nằm mơ thấy người thân đã quá cố về báo mộng rằng họ đang rất thiếu thốn nên thỉnh cầu người nhà “gửi” cho họ tiền hay đồ dùng của họ khi họ còn sống. Tuy nhiên, chúng ta cần hiểu rằng bản chất chung của giấc mơ là sự kết hợp của hư và thực. “Thực” ở đây là những trải nghiêm tham sân si trong đời sống. Những tình cảm tâm sinh lý với người thân, bạn bè,... được kết hợp với tiềm thức trong Tạng thức, tái hiện lại lúc mơ. Đây là phần “hư” tự vận hành. Cho nên khi mơ người mơ thấy cảnh giới như thật nhưng thật ra đều là ảo cảnh, là sự phóng chiếu của tâm.

Khi bạn có một người thân mất đi, bạn có thể cảm nhận rõ ràng những tình cảm, kỷ niệm đối với người mất sẽ trỗi dậy rất mạnh mẽ trong mình. Do vậy việc mơ thấy người thân mới chết không có gì là lạ, và phần lớn chỉ là sự phóng chiếu của tâm thức.

Tuy nhiên, thực hành tâm linh liên quan nhất định đến giấc mơ. Một hành giả có thể xem xu hướng giấc mơ của mình để biết mình đang mất cân bằng về đại nào trong Địa, Thủy, Hỏa, Phong, Không. Ngoài ra, một số hành giả thành tựu có thể trải nghiệm trực tiếp những gì sẽ diễn ra trong tương lai, hoặc kết nối được với người đã mất. Nhưng ngay cả những bậc Thượng sư giác ngộ cũng không bao giờ tin ngay mà phải kiểm chứng cẩn thận giấc mơ của mình. Nói chung, giấc mơ là không đáng tin cậy. Trong trường hợp ngoại lệ, một giấc mơ được lặp đi lặp lại với một thông điệp xuyên suốt, hoặc nhiều người thân cùng mơ một giấc mơ giống nhau. Lúc này, chúng ta có thể xem xét lại thông điệp được gửi gắm trong giấc mơ.