Nếu không ân oán nợ nghiệp thì không sinh vào cùng gia đình

Đức Phật dạy rõ gia quyến lục thân đều do tứ nhân tương tụ (tứ nhân là trả nợ, đòi nợ, trả ơn và báo oán). Ân, oán, nợ nần nhiều, bèn biến thành cha con, anh em một nhà hay ân oán, nợ nần ít hơn cũng có thể biến thành thân thích, bầu bạn. Do đó, giữa những người trong gia đình đều có ân oán nợ nghiệp. Trong trường hợp báo oán, đòi nợ,  trong gia đình thân quyến có lúc bất hòa: ví như cha con bất hòa, mẹ con tranh chấp, vợ chồng, anh em oán thán nhau. Song ít người thừa nhận đây là nợ nần, mà ngược lại cảm thấy mình bị thiệt thòi. Bất luận chúng ta thọ báo bao nhiêu oan ức, không những không được sân hận, ngược lại phải sám hối cho nghiệp chướng của chính mình, tội nghiệp của quá khứ hay đời trước nay phải trả. Nếu đem lòng sân hận, sẽ lại tạo thêm nghiệp mới: “Chúng sinh oan oan tương báo đến bao giờ mới hết, nếu biết lấy ân báo oán thì oán liền tiêu trừ”.

Vào thời Đức Phật thuyết Pháp cho hàng trời người ở thành Phong Đức, bấy giờ trong thành có một Phạm Chí trưởng giả giàu sang vô cùng. Tuy nhiên ông rất keo kiệt, chẳng ưa bố thí, lúc ăn luôn đóng cổng nhà và không vui thích gặp người qua lại. Nếu khi đến giờ ăn, ông liền sai cho kẻ giữ cửa đóng chặt cổng để khỏi có ai vào trong. Đạo Nhân, Phạm Chí, hay những kẻ ăn xin đều chẳng thể nào gặp được ông ta.

Một hôm ông trưởng giả bỗng nhiên thèm ăn ngon. Ông sai vợ đi giết một con gà béo mập để làm bữa cơm thịnh soạn. Vợ ông lấy gừng và tiêu để ướp thịt gà, rồi mang đi nướng chín. Khi thức ăn nước uống được dọn lên tươm tất, ông sai người đóng cổng ngoài. Hai vợ chồng ngồi xuống và đặt đứa con nhỏ ở giữa, rồi cùng nhau ăn uống. Hai vợ chồng cứ thay phiên liên tục lấy thịt gà bỏ vào miệng của đứa bé.

Đức Phật biết phúc đức của trưởng giả ở đời trước và đáng được hóa độ, nên Ngài hóa làm một vị Đạo Nhân, rồi xuất hiện ở trước chỗ ngồi của trưởng giả và chú nguyện rằng:

- Xin hãy bố thí một chút thức ăn thì có thể sẽ được đại phú.

Ông trưởng giả ngẩng đầu lên thì trông thấy hóa Đạo Nhân nên liền mắng chửi rằng:

- Ông là người tu hành mà chẳng biết liêm sỉ. Gia đình người ta đang ngồi ăn cơm mà sao ngang nhiên xông vào như thế?.

Đạo Nhân đáp rằng:

- Chính ông mới ngu si và không biết xấu hổ. Tôi là một khất sĩ, có gì mà xấu hổ?

Trưởng giả hỏi rằng:

- Tôi và gia đình đang vui vẻ với nhau, có gì mà xấu hổ?

Đạo Nhân đáp rằng:

- Ông giết cha, lấy mẹ làm vợ, và nuôi dưỡng oan gia mà chẳng biết xấu hổ. Còn tôi là một khất sĩ, có gì mà xấu hổ chứ?

Lúc bấy giờ hóa Đạo Nhân liền nói kệ rằng:

"Ái dục sinh bất tận

Chỉ dùng tham dục ăn

Nuôi oán, lợi gò mả

Kẻ ngu luôn miệt mài

Tuy ngục có móc xích

Người trí chẳng bảo chắc

Kẻ ngu thấy vợ con

Nhiễm ái hơn lao ngục

Phật nói ái là ngục

Kiên cố khó ra khỏi

Cho nên hãy đoạn trừ

An lạc không tham dục"

Trưởng giả nghe kệ và kinh ngạc hỏi rằng:

- Vì sao Đạo Nhân lại nói những lời này?

Đạo Nhân đáp rằng:

- Con gà bị giết ở trên bàn là cha của ông ở đời trước. Do lòng keo kiệt nên luôn sinh vào loài gà và bị ông ăn thịt.

Thuở xưa đứa bé này từng làm quỷ bạo ác. Bấy giờ ông là một thương chủ dẫn các thương nhân ra biển, rồi bị lạc ở nước quỷ bạo ác và bị nó bắt ăn thịt. Sau khi đã thọ hết 500 đời như thế, nó sinh làm con trai của ông. Bởi tội của ông chưa hết nên nó mới đến gây hại.

Còn người vợ hiện tại chính là mẹ của ông ở đời trước. Do ân ái sâu đậm nên nay mới sinh trở lại làm vợ của ông.

Ông nay thật ngu si và chẳng biết việc đời trước, giết cha để nuôi kẻ thù và lấy mẹ làm vợ. Chúng sinh thường luân chuyển trong sinh tử không cùng tận ở trong năm đường. Tuần hoàn trong năm đường như thế, ai có thể thấu rõ? Duy chỉ có những bậc tu Đạo mới thấy họ từ nơi này đến nơi kia. Kẻ ngu chẳng biết mà sao còn không xấu hổ?

Lúc ấy ông trưởng giả hối hận, lông trên thân dựng đứng, và kinh hãi vạn phần. Bấy giờ Đức Phật hiện sức uy thần và khiến ông biết được những việc ở đời trước. Khi trông thấy Phật, trưởng giả liền biết chuyện đời trước, rồi sám hối tạ ơn Phật và xin thọ Năm Giới. Sau khi nghe Phật thuyết Pháp, ông liền đắc Quả Nhập Lưu.

(Lược trích: Kinh Pháp cú thí dụ

Hán dịch: Sa-môn Pháp Cự và Pháp Lập - Đời Tây Tấn)