Lời khuyên tâm huyết của bậc Thầy giác ngộ

Ngày nay con người đã đạt được những tiến bộ vượt bậc về công nghệ, và tiêu chuẩn sống. Việc hướng tới một tiêu chuẩn sống cao hơn hay sự mưu cầu hạnh phúc bên ngoài là điều cần thiết nhưng đó không phải là mục đích chính của đời người. Liệu những người có cuộc sống vật chất đầy đủ có thoát khỏi những rắc rối của cuộc sống? Họ có thể dùng bàn tay quyền lực của mình để ngăn cản những bất hạnh sẽ đến với người khác được chăng?

“Biết đủ” là tài sản quý giá nhất trong mọi thứ tài sản trên thế gian

Châm ngôn có câu “cỏ hàng xóm luôn xanh hơn cỏ nhà mình”. Vậy nếu hạnh phúc không đi liền với giàu sang và quyền lực, thì làm sao chúng ta có thể có được hạnh phúc? Đức Phật dạy rằng: “Biết đủ là gia tài quý giá nhất trong mọi thứ tài sản thế gian”. Ngài Bồ tát Long Thọ Nagarjuna, một đạo sư Phật giáo nổi tiếng ở Ấn Độ dạy: “Sự đau khổ từ việc tích lũy của cải, lo lắng gìn giữ nó và sự tuyệt vọng khi mất chúng sẽ hủy hoại những kẻ bám chấp vào của cải”. Vì thế mà những người này sẽ không bao giờ thoát khỏi khổ đau.

Từ lời dạy này, chúng ta có thể đi tới kết luận rằng dù bạn sung túc hay còn tương đối nghèo khó, bạn vẫn có thể hạnh phúc nếu biết tự hài lòng. Vì sự tự hài lòng và không thỏa mãn (phát sinh từ bám chấp) đều xuất phát từ tâm, nên rõ ràng là hạnh phúc hay khổ đau có liên quan mật thiết đến tâm.

Khi ta vui vẻ, mọi thứ có thể tươi tắn, đẹp đẽ. Ngược lại, mọi thứ trở nên buồn chán và đầy bức xúc, khi tâm ta bị những cảm xúc phiền não như sân giận hay thất vọng xâm chiếm chế ngự.

Bậc Thầy của tôi, Đức Pháp Vương Gyalwang Drukpa đã giảng trong quyển “Sự tự châm biếm” (My Crazy Tale) rằng niềm vui và khổ đau được tạo ra từ tâm yêu và ghét. Chẳng hạn với cùng hiện tượng mưa, bạn có thể thấy dân chúng hân hoan nhảy múa đón nhận cơn mưa đầu tiên vào một ngày mùa khô nóng nực tại vùng đồng bằng Ấn Độ, trong khi trên miền đồi Darjeeling nơi mưa rất nhiều, người ta lại ngồi ngao ngán tự hỏi bao giờ trời mới dừng mưa?

Chính vì tâm là nguồn cội, là căn nguyên của mọi hạnh phúc và khổ đau, chúng ta nên quán chiếu nội tâm mình để tìm những giải pháp cho cuộc sống. Đạo sư Ấn Độ vĩ đại Shantideva đã từng lấy một minh họa rất sâu sắc khi Ngài giảng về điều này. “Để tránh bị dẫm vào gai do đi chân trần, một người cố gắng tìm cách trải thảm da trên cả trái đất. Đây là biện pháp không thực tế. Vậy tốt hơn hết là người đó nên bảo vệ chân mình bằng cách đi một đôi giày”.

Như vậy thay vì thèm khát cả vũ trụ này, nếu biết tự hài lòng thì bạn sẽ hạnh phúc! Thay vì tìm cách hủy diệt tất cả kẻ thù bên ngoài, chẳng phải tốt hơn hết là bạn nên tiêu diệt sự sân giận trong tâm mình? Thay vì tìm cách trở thành người số một trên thế giới, bạn nên khiêm tốn từ trong tâm, đó chẳng phải là phương thức tốt hơn, thực tiễn hơn để có được hạnh phúc sao. Tôi nói đến khiêm tốn trong tâm là vì đôi khi chúng ta có thể khiêm tốn do hoàn cảnh, hoặc chỉ có vẻ bề ngoài, đó không phải là sự khiêm tốn chân thực. Như vậy chỉ có tâm hay thái độ tinh thần là quan trọng.

Nguyên nhân chính của mọi khổ đau là “vô minh”

Theo ngôn ngữ Tây Tạng thì Phật tử được gọi là “Nangpa”, có nghĩa là người thực hành quán sát nội tâm để tìm giải pháp cho những vấn đề rắc rối bên ngoài. Đức Phật dạy rằng “vô minh” là nguyên nhân chính của mọi khổ đau. Tuy nhiên, từ vô minh có nghĩa khá rộng, ta có thể hiểu về mặt tinh túy, đó là sự không chứng nghiệm được bản chất không ngụy tạo của tâm tức trí tuệ ban sơ bất nhị.

Hãy đừng bao giờ quán sát nội tâm để tìm sự tồn tại của cái tôi hay bản ngã. Do tập khí từ vô thủy kiếp chúng ta thường có thái độ chấp thủ mạnh mẽ với cái được gọi là “Ta” và “Người”, “Ta” và “của Ta”, “Ta thích và Ta không thích”. Từ đó phát sinh ra những bám chấp, sân giận, kiêu mạn, ganh tị v...v...Những xúc tình tiêu cực này thúc ép chúng ta tạo nên những loại nghiệp khác nhau và dẫn đến những nghiệp quả hay báo ứng khác nhau. Đó có thể là những loại thực vật hay động vật của thế giới bên ngoài hay sự khác biệt về những trải nghiệm tâm lý khác nhau của mỗi loài.

Có thể nói chúng ta – những người chưa chứng ngộ không thể thấy được những ảnh hưởng khác nhau của các loại nghiệp và cũng chưa thể hiểu biết về sự vi tế như bản chất bất nhị của tâm. Nên chúng ta cần có sự quán chiếu sâu sắc. Tuy nhiên, về mặt tương đối chúng ta lại có thể dễ dàng thấy rõ những ảnh hưởng tiêu cực hay những trạng thái phiền não mà những tâm bất thiện hay tính tiêu cực như sân giận, bám chấp, tự mãn... đưa đến trong cuộc sống. Các xúc tình này có tác dụng chi phối rất lớn đến đời sống khiến chúng ta hoàn toàn trở thành nô lệ của chúng.
Chính vì thế Ngài Shandideva đã dạy trong Chương “Hạnh Nhẫn nhục”, trong quyển Bồ Tát Hạnh dạy rằng: “Những chúng sinh bị chi phối bởi các cảm xúc tiêu cực thường làm tổn thương, ngay cả cái tôi yêu dấu của mình” (bằng cách tự tử hoặc tự hại), vì thế chúng ta cần cố gắng cảm thông, nhẫn nhục và tha thứ cho những khổ đau mà họ gây cho ta, do hiểu rằng họ đã hoàn toàn bị chi phối bởi các xúc tình tiêu cực.

Hạnh phúc chân thực đến từ chứng ngộ tuệ giác bên trong chính chúng ta

Vậy từ sự thấu hiểu về ngũ độc và hậu quả của chúng, chúng ta Quy y Phật, Bậc Giác Ngộ Đại Từ Bi đã giải thoát khỏi ngũ độc và giải thoát mọi khổ đau. Chúng ta Quy y Pháp, con đường mà Đức Phật đã thực hành và tu tập để giác ngộ chính mình. Chúng ta Quy y Tăng là cộng đồng tâm linh sẽ nâng đỡ chúng ta trên con đường đến Giác Ngộ, Niết Bàn. Niết Bàn là một hạnh phúc chân thực xuất phát từ sự chứng ngộ tuệ giác bên trong mỗi chúng ta hoặc chứng ngộ trạng thái nguyên thủy chân thật của vạn pháp.

Trong Kim Cương thừa, bậc Thượng sư được hiểu là sự hợp nhất của Phật, Pháp, Tăng. Đây là tri kiến nền tảng của Tam Quy tùy thuộc vào trí tuệ thực chứng của bạn mà việc Quy y Tam Bảo sẽ có một ý nghĩa sâu rộng và siêu việt hơn như sự tiến bộ trong việc phát triển trí tuệ của bạn. Giáo pháp của Đức Phật đề cập đến Chân lý vũ trụ hay sự chứng ngộ của Ngài là Chân lý xứng với vạn pháp. Do đó từ “Chân lý” thường được sử dụng trong Phật giáo, như trong giáo pháp về 4 chân lý cao quý (Tứ Diệu đế) hay chân lý tương đối và chân lý tuyệt đối (nhị đế).

Sự giác ngộ chính là Phật, con đường đạo là Pháp Phật. Cũng như nhà bác học Newton khám phá ra “định luật vạn vật hấp dẫn”, vì thế định luật đó được mang tên định luật Newton. Tuy nhiên điều này không có nghĩa là trước khi được tìm ra, luật hấp dẫn đã không có và sau khi được tìm ra nó sẽ không còn nữa. Tương tự với việc Đức Phật đã khám phá và chứng ngộ Chân lý, tuy nhiên chân lý này luôn tồn tại từ vô thủy tới nay.

Chân lý về “con đường dẫn tới chân hạnh phúc hay Giác ngộ”

Vì Chân lý này không thuộc về riêng ai, mà áp dụng cho hết thảy chúng sinh, dù họ có là Phật tử hay không, nên bất kỳ ai cũng có quyền đón nhận giáo pháp của Đức Thế Tôn về con đường đạt đến “chân hạnh phúc và giác ngộ”. Dưới mọi góc độ tâm linh hay vật chất, hết thảy chúng sinh đều mưu cầu hạnh phúc và muốn tránh những bất hạnh khổ đau. Nói chung chúng ta sẽ hưởng được hạnh phúc vật chất một cách toàn vẹn hơn nếu tự mình biết giảm thiểu bám chấp vào vật chất đó.

Thường thì khi sở hữu một vật quý giá, có phải chúng ta tốn nhiều thời gian để lo lắng bận tâm về nó hơn là sự hưởng thụ nó? Có phải chúng ta sẽ trở nên tốt đẹp hơn, trở thành một người bạn, người chồng, người vợ hoàn hảo hơn, hay nói chung là một người hạnh phúc hơn nếu chí ít chúng ta có thể giảm thiểu được những sân giận, kiêu mạn hay bám víu và chấp thủ những xúc tình tiêu cực dẫn đến ích kỷ và ghanh ghét? Nếu một người có thể giảm thiểu những tâm sở bất thiện người đó đang thực hành Phật Pháp.

Về mặt căn bản, đó là mục đích chính yếu của Phật pháp. Khi chúng ta làm những việc nhìn bên ngoài như tốt đẹp nhưng lại bằng một động cơ hoặc suy nghĩ bất thiện thì đó không phải là thực hành Phật Pháp mà là luân hồi sinh tử - có nghĩa là vòng quay bất tận dưới sự chi phối của vô minh và những xúc tình tiêu cực khác. Vì thế tôi cho rằng thực hành Phật pháp một cách chân chính sẽ giúp chúng ta hân hưởng cuộc sống một cách toàn vẹn hơn, với một sự thoải mái và bình thản trước những thăng trầm của cuộc sống.

(Khai thị của Đức Nhiếp Chính Vương Kyabje Khamtrul Rinpoche Jigme Pema Nyinjadh

Trích ấn phẩm “Những hành giả Yogis của Truyền thừa Drukpa”)