Nhận thức của chúng ta do đâu mà có?

Khi nhận thức một điều gì đó, chúng ta thường lập tức đưa ra đánh giá về điều mà ta thấy, nghe, nếm, ngửi hay cảm nhận là tích cực hay tiêu cực. Nhận thức của chúng ta mang màu sắc chủ quan, và đó là một khía cạnh phổ biến của kinh nghiệm con người: chúng ta gần như không thể cảm nhận được bất cứ điều gì mà không tự động đánh giá nó là dễ chịu hay khó chịu. Ngay cả khi quan sát cùng một đối tượng hoặc tình hình, mỗi người trong chúng ta sẽ có những ấn tượng độc đáo và mang đậm dấu ấn cá nhân. Vậy đó là do cơ chế xử lý cảm nhận trong não bộ mỗi người có khác nhau hay từ nguyên nhân nào khác?

Bạn đã bao giờ tự đặt câu hỏi tại sao mình lại sinh làm người? Tất cả hữu tình có nghiệp giống nhau sẽ có một cái thấy giống nhau về thế giới xung quanh, toàn bộ tính thấy biết mà họ cùng có ấy gọi là “cái thấy do nghiệp.” Sự tương ứng mật thiết giữa nghiệp với hoàn cảnh chúng ta gặp cũng giải thích được sự xuất hiện của những hình tướng khác nhau. Chẳng hạn bạn và tôi đều sinh ra trong loài người, đó là do cộng nghiệp mà chúng ta cùng san sẻ. Tuy nhiên ngay trong thế giới người, chúng ta còn có mỗi người một nghiệp riêng (biệt nghiệp). Chúng ta được sinh ra trong những xứ sở khác nhau, đô thị, gia đình khác nhau; mỗi người đón nhận một nền giáo dục khác nhau, có những ảnh hưởng và niềm tin khác nhau, tất cả những thứ này gộp chung lại thành nghiệp riêng của mỗi người.

Mỗi chúng ta là một tổng thể của những thói quen và hành động quá khứ, do vậy chúng ta chỉ có thể nhìn thấy sự vật bằng cái lối nhìn riêng biệt độc đáo của ta. Con người có vẻ giống nhau nhưng nhìn sự vật với cách hoàn toàn khác nhau, môi người sống trong một thế giới độc đáo của riêng mình. Một trăm người chiêm bao, thì có trăm cảnh mộng khác nhau. Thật phi lý nếu quả quyết rằng chỉ có giấc mộng của một người là cảnh thực, những cảnh mộng khác đều sai sự thật. Chính cách mỗi người nhìn nhận sự thực tùy theo nghiệp chi phối những nhận thức của họ.

Chẳng có gì sai trái khi chúng ta có những niềm tin hay quan điểm của riêng mình trong cuộc sống – tất cả những điều này khiến chúng ta là những cá nhân riêng, mỗi người một vẻ. Mọi ký ức và trải nghiệm từ vô thủy kiếp đều nằm trong tâm, điều mấu chốt là chúng ta phải nhận thức được sự tồn tại của lăng kính bản ngã. Chúng ta hoàn toàn có thể điều chỉnh góc nhìn hoặc thay thế chúng, nhất là khi cảm thấy lo âu phiền não trên bước đường đời.

~ Đức Nhiếp Chính Vương Gyalwa Dokhampa ~