2. Thiền quán về Vô thường và Chết

2. Thiền quán về Vô thường và Chết

Ba cõi phù du mây thu bay

Sinh tử khác nào vũ điệu say

Chúng sinh mạng mỏng như chớp lóe,

Trôi nhanh như thác đổ non ghềnh.

Quán niệm về Vô thường

Đức Phật Thích Ca dạy rằng: “Trên thế gian không có pháp gì là thường hằng hay chắc chắn chân thật”. Bạn cần hiểu vạn Pháp đều bị chi phối bởi quy luật Vô thường. Tin và hiểu vô thường sẽ giúp chúng ta giải thoát khỏi khổ đau đến từ sự chấp thủ. Chúng ta chấp thủ vì còn vô minh và tin tưởng mù quáng rằng vạn pháp này tồn tại một cách chắc thật. Nếu cho rằng ngôi nhà này, núi sông kia, những con người nọ đều tồn tại vĩnh cửu thì đó là vô minh. Dòng sông không thường hằng bởi từng phút giây dòng nước kia vẫn luôn chảy trôi chuyển dịch. Không chỉ dòng sông con suối mà tất cả vạn pháp như nhà cửa, núi đồi, con người, cây cối cho đến cả vũ trụ,... đều theo quy luật này. Tất cả không thường hằng và đều tuân theo quy luật vô thường sinh diệt. Thế nhưng tâm vô minh của chúng ta lại thường không cho là như vậy. Mặc dù trí tuệ hiển bày sự thật còn vô minh thì nhìn nhận một cách giả dối, nhưng chúng ta hay chấp thủ mạnh mẽ vào sự bất diệt của bản thân mình, vào sự trường tồn của của cải vật chất và cả vũ trụ. Chúng ta tin tưởng tâm vô minh của mình hơn trí tuệ và chân lý khách quan của vạn pháp. 

Nếu bất chợt chúng ta nghe tin ai đó từ giã cõi đời thì đó cũng là sự thị hiện vô thường. Nhưng không phải đến khi chết thông điệp vô thường mới có ý nghĩa. Trên thực tế, chúng ta đang già đi theo từng phút giây, đang tiến dần đến mốc cuối cùng của đời sống. Không phải bất chợt đến một ngày nào đó chúng ta mới già, mới chết mà những điều này đang âm thầm diễn ra từng giây, từng phút, từng giờ... Vô thường chi phối chúng ta trong từng khoảnh khắc. Nếu có trí tuệ hiểu rõ vô thường, chúng ta sẽ có cái nhìn tươi mới đầy đủ về toàn bộ thế giới hay cuộc sống này. Chúng ta sẽ nhận chân cuộc sống của mình và nhờ vậy cuộc sống sẽ trở nên dễ dàng, hạnh phúc. Ngược lại, nếu thấy cuộc sống hiện tại còn nhiều khổ đau, bạn cần biết rằng nguyên nhân chính của điều này là do bạn không có trí tuệ hiểu biết về lý Vô thường để có được thái độ sống tích cực và đúng đắn. 

Lấy ví dụ, khi chúng ta trở nên già yếu. Đức Phật đã dạy: “Già là khổ”. Không chỉ là nỗi khổ của thân thể già nua, đau nhức, mỏi nhọc, rã rời,... mà còn là nỗi khổ tâm phiền muộn bám chấp ánh hào quang quá khứ. Khi bạn nhận ra tóc đã chuyển màu hoa râm, răng rụng đi vài chiếc, mắt mờ tai yếu, chẳng người hâm mộ, thiếu chúng bạn vui vầy, thì nỗi đau tâm lý này còn khó chịu hơn nhiều nỗi khổ thân như đau đầu, mỏi xương, nhức khớp... Nếu có trí tuệ quán chiếu vô thường, bạn sẽ giảm bớt được những phiền muộn tâm lý vì đã chuẩn bị tinh thần chấp nhận tuổi già bệnh tật. Nỗi đau thân thể vật lý vẫn có thể còn, nhưng nỗi đau trong tâm sẽ được giải tỏa.

Quán niệm về Chết 

Vô thường và cái chết là cặp phạm trù không thể tách rời. Dựa trên hiểu biết căn bản nền tảng về vô thường, bạn có thể suy ngẫm quán chiếu một cách sâu sắc về cái chết. Thân thể bạn giống như một cỗ xe tốt, nhưng chỉ là cỗ xe đi mượn, sớm muộn bạn cũng phải trả lại cỗ xe này. Hãy nhìn nhận rằng chết là một điều tất yếu, không ai có thể đi ngược quy luật tự nhiên chi phối hết thảy mọi người, mọi loài, mọi sự vật hiện tượng trong pháp giới vũ trụ này. Đó là cách bạn có thể bắt đầu tập làm quen với cái chết, ít nhất là trong suy nghĩ.